De avond van vierde hofzaallezing omvatte maar liefst twee lezingen, die hoe verschillend ook, tóch elkaar raken, maar qua inhoud elk op zich een hele avond hadden kunnen vullen.
De lezing van stadshistoricus Yolande Kortlever ‘Vreemd wordt eigen‘ nam de aanwezigen mee in de geschiedenis van Bergen op Zoom vanaf de late middeleeuwen, wanneer het bestaan van de stad in archieven terug te vinden is. Als plaats van vestiging is Bergen op Zoom ouder, al ontbreekt daarover informatie. Dat een plaats stadsrechten krijgt heeft vooral te maken met het mogen houden van een eigen rechtspraak. Dan is er dus al sprake van een plaats (en inwoners) van enige betekenis.
Rode draad in de lezing is dat van oudsher mensen van elders zich in de stad vestigden. Hierbij speelden zowel economische factoren een rol, als de verminderde veiligheidstoestand door oorlogen. Dezelfde invloeden maakten ook dat mensen uit de stad vertrokken, al is hier volgens Kortlever nog geen onderzoek naar gedaan.
Duidelijk is dat de stad met zijn geschiedenis geen eiland in de wereld is, maar dat gebeurtenissen tot op wereldniveau merkbaar zijn in het wel en wee van de stad met zijn inwoners.
In feite stamt elke Bergenaar af van een vroegere immigrant uit binnen- of buitenland. Ook de zich (de enige echte) Bergenaar voelende. De echte Bergenaar is een niet bestaand persoon; het beeldje met die naam geeft slechts een fantasie-persoon weer.
In werkelijkheid bestaat de huidige Bergse samenleving uit maar liefst 150 nationaliteiten, die alle hun eigen cultuur meebrachten. Voor een uitgebreider verslag zie deze bijlage.
De tweede lezing van de avond door Sigrid van Roode, (egyptologe, archeoloog van provincie Gelderland) ‘ Vreemd en eigen’ wierp een boeiend licht op sieraden zoals deze worden gedragen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Hetgeen wij sieraden plegen te noemen blijken in haar betoog weliswaar het lichaam te (ver)sieren, maar zijn van oorsprong voorwerpen met een magische betekenis of signaal naar de omgeving.
Aan de hand van een vloed aan prachtige foto’s vertelt Van Roode de betekenis die achter sieraden schuilgaat door vorm, kleur, gravering, wijze van dragen enzovoort. In het algemeen kan worden gesteld dat sieraden worden gebruikt om:
– Onheil af te weren (hier vervullen heiligen die rol);
– Identiteit aan te geven, zowel qua persoon als de groep waartoe deze behoort;
– Status uit te dragen, om de maatschappelijke positie te tonen.
Met het verdwijnen van streekgeboden sieraden (denk aan de Zeeuwse gouden oor’ijzers’) dreigt veel erfgoed verloren te gaan. Voor het in de lezing besproken ‘zilver uit de woestijn’ is, ofschoon niet gemaakt in Bergen op Zoom, toch een plaats ingeruimd in de komende zilvertentoonstelling ‘Voorbij IJdelheid’.
Met deze sieraden wordt een verbinding gemaakt met het deel van de Bergse bevolking die zich pas in de jongste tijd in onze stad heeft gevestigd. Voor hen is zo’n collectie immers heel ‘eigen’.
Een uitgebreid verslag vindt u in deze bijlage
Hiermee is de samenhang tussen beide lezingen duidelijk: eigenlijk zijn we allemaal ‘vreemden’, en maken deel uit van de plaatselijke gemeenschap met het vertrouwen dat de tolerantie in de Bergse samenleving ruim genoeg is om eenieder te accepteren met zijn eigen aard.
