Verslag mini excursie Halsteren

Onder leiding van Wim Stuij en Jan Weyts brachten ruim zestig leden en introducés  van de Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Bergen op Zoom zondag 4 oktober een bezoek aan de Sint-Martinuskerk en het voormalige raadhuis van Halsteren.

Sint-Martinuskerk

Restauratiearchitect Jan Weyts belichtte de architectuur van deze in oorsprong 13e eeuwse kerk. De onderbouw van de toren en mogelijk ook van het koor herinneren aan die periode. In de tweede helft van de 15e eeuw (1457) wordt eerst het koor vernieuwd en daarna maakt het zaalkerkje plaats voor een middenschip met twee zijbeuken. De toren uit twaalfhonderd zoveel wordt volledig ingebouwd en tevens verhoogd. Het dwarsschip komt in twee fasen gereed: 1495 en 1502 Tot 1648, de vrede van Münster, blijft de Sint-Martinuskerk katholiek. Daarna gebruikt tot ca 1800 de protestantse gemeente het gebouw. Dan gaan de rooms-katholieken de kerk weer gebruiken en bouwen de hervormden een nieuw kerkje. Wanneer de kerk voor de katholieken te klein wordt besluit men aanvankelijk de Sint-Martinuskerk aanmerkelijk te vergroten. Gelukkig valt uiteindelijk de keus op het bouwen van een nieuwe kerk, de huidige Sint-Quirinus. De Sint-Martinuskerk komt leeg te staan en wordt op uiteenlopende wijzen gebruikt. In 1960 koopt de hervormde gemeente de verwaarloosde kerk omdat hun kerkje aan de Schoolstraat niet meer voldoet. Dan volgt een intensieve restauratie en een herinrichting.
Na splitsing van de groep neemt Jan Weyts de helft van het gezelschap mee naar buiten om details te bekijken, de toren te beklimmen en een bezoek aan het voormalige raadhuis te brengen. Binnen leidt Wim Stuij het andere deel van de groep in de kerk rond. Omdat hij al jaren actief is in de hervormde gemeenschap van Halsteren weet Stuij boeiend te vertellen over de restauratie in de jaren zestig, over het meubilair, de bijbels en de doopvont.
Bijzonder is het verhaal van de kerkschat welke in 1920 bij toeval in een tuin tegenover de kerk werd ontdekt. Het betrof een crucifix, een Sint Martinus te paard, kandelaars en een doopvont. Deze koperen en bronzen kunstvoorwerpen werden bij het naderen van de vrede van Münster door de katholieken uit hun kerk gehaald en verborgen. Behoudens de doopvont die nu in de Sint Quirinuskerk staat, bevinden de overige voorwerpen zich in het Bisschoppelijk Museum te Breda. Weyts roept de Geschiedkundige Kring op pogingen te ondernemen om de kunstvoorwerpen weer binnen de gemeentegrenzen te halen.

Het Gemeentehuis

Het voorste deel van het raadhuis dateert van vóór 1633. Het bestond uit een ruimte voor de vierschaar (de rechtbank) en daarachter een ruimte voor de secretaris. In 1747 lijdt het gebouw veel schade bij de belegering van Bergen op Zoom. In 1875 vindt weer herstel plaats en in 1917 restaureert de gemeente het gebouw volgens de restauratieopvattingen van die tijd. Men maakt het veel mooier dan het ooit geweest is. Tevens vergroot men in dezelfde stijl het gebouw – waarbij gebruik wordt gemaakt van het terrein van de Sint- Martinuskerk – en voegt een traptorentje aan de zijkant toe. Het voormalige raadhuis doet nu dienst als restaurant.

Voor inlichtingen en lidmaatschap: www.geschiedkundigekringboz.nl