Een meer uitgebreid verslag vindt u HIER.
Onder deze prikkelende titel hield stadsarcheoloog drs. Marco Vermunt op 1 maart de eerste Hofzaallezing van 2016 voor een zeer geïnteresseerd publiek. Deze lezing behelsde alleen de laatste 5 jaren, maar wát een hoeveelheid nieuws leverde dit al op. Ofschoon de geschiedenis van de stad niet behoeft te worden herschreven (zoals stadshistoricus Yolande Kortlever hopend tussen wens en vrees opmerkte) wordt deze geschiedenis wel verrijkt, en die van de streek zelfs aanzienlijk verlengd. Het archeologenteam werkt overigens sedert enkele jaren ook voor andere gemeenten, met als voordeel dat er zo meer verband ontstaat tussen ontdekkingen en vondsten op de diverse plaatsen.
Uit opgravingen in Nispen (Essenseweg), op Kijk in de Pot, Koepelstraat en Kloosterstraat blijkt dat dit gebied al sinds de vroege IJzertijd bewoond werd. Zelfs bleek er al in de late IJzertijd een pottenbakkersindustrie in deze omgeving te hebben bestaan, waarvan de producten zijn ontdekt in een gebied reikend van Noord-Frankrijk tot Holland, en Oostelijk tot Duitsland aan toe. De waterwegen als Schelde, Maas en Rijn boden de mogelijkheid om dit gebied met zwaardere ladingen te bestrijken. Een kaartje in zijn boek ‘Opgravingen in Bergen op Zoom’ (pg 18) maakt dit zichtbaar.
De huidige bouwactiviteiten op het Nedalco-terrein bieden mede dank zij het verdwijnen van de fabrieksgebouwen de kans om (eindelijk) meer te weten te komen van de ontstaansgeschiedenis van de Bergse haven. Ondanks intensieve bouwactiviteiten door industrie, maar ook bij de aanleg van de vesting van Menno van Coehoorn en nog daar vóór aangelegde versterkingen en grachten blijkt er toch nog een stukje grond dat vanaf de 13e eeuw onaangetast is. Althans, een stuk onder de oppervlakte. Het stukje grond achter het groot Arsenaal dat eerder bekend stond als ‘op de Wele’ en later als ‘Helstede’ blijkt zeer oude sporen van bewoning te bevatten. Zo werden sporen van een huis en zelfs een stukje middeleeuws wegdek gevonden op een diepte van 2 meter, en op een diepte van 5 meter een walkant bestaande uit een turfstapeling met 13e eeuwse potscherven als fundering. (oudere Bergenaren zullen de naam ‘Helstede’ nog herkennen als een scheepswerf in de jaren ’70 van de vorige eeuw, wat een revival is van de naam van een scheepswerf die in de middeleeuwen op die plek gevestigd was)
Ook werden er meer resten van de vesting teruggevonden dan door de intensieve bebouwing door de industrie voor mogelijk werd gehouden: de muur van het bastion Gadellière die altijd al langs het Smitsvest zichtbaar was, blijkt nog een heel eind door te lopen tot bijna achter het Arsenaal, en van de zgn tenaille van Dun, op de hoek van de haveningang, is ook een belangrijk stuk muur teruggevonden. Op luchtopnames van Google is thans trouwens ook de muur van de zuidelijke haveningang langs Beckaf I blootgelegd. Op Bingmaps is een wat eerdere fase te zien waarop de sloopactiviteiten nog gaande zijn.
De huidige woningbouwplannen Scheldevesting houden rekening met de aanwezigheid van deze relicten, en proberen zelfs veel ervan zichtbaar te maken. Inmiddels wordt het muurwerk van Gadellière in een leerlingproject gerestaureerd. In de Bergen op Zoomse Bode van 2 maart j.l. is hier meer over te vinden. Overigens worden in dit project ook oudere toponiemen in de straatnamen gebruikt.
Meer lezen?
Een compleet en meer gedetailleerd verslag van deze lezing zou te groot zijn voor deze website. U kunt het bestand hier downloaden en wellicht op een wat gemakkelijker manier doorlezen.
