Hofzaallezingen 2014-III: Korneel Slootmans: archivaris of cultuurgoeroe

Korneel Slootmans aan het werk kort voor zijn pensionering

Met een documentaire over Korneel Slootmans bood inleider Irene van Kemenade de toehoorders een echte primeur. Deze documentaire heeft zij in een periode voorafgaand aan deze lezing samen met Max Berger en ZuidWest TV ontwikkeld. Van Kemenade en Berger zijn van mening dat de herinnering aan de in 1992 overleden Slootmans levendig moet worden gehouden. Rode draad in de documentaire is een interview met de 90-jarige Jan van Giels, zelf een bekende Bergenaar en een bewonderaar van Korneel Slootmans. De documentaire geeft een goed beeld van Slootmans’ verdiensten voor Bergen op Zoom. ZuidWest TV gaat het klankbeeld uitzenden, waarna deze op de site van de Geschiedkundige Kring en You Tube wordt geplaatst. In zowel De Waterschans, het tijdschrift van de Geschiedkundige Kring, als in de Vastenavondkrant verschijnt een artikel over het belang van Slootmans voor Bergen op Zoom.

Loopbaan

Cor Slootmans als leerling op de school van Deenen. 1919

Na de presentatie van de documentaire ging Van Kemenade dieper in op de persoon Slootmans. Bergenaar in hart en nieren, geboren in 1900 als enig kind van winkeliers- en schoenmakersechtpaar Slootmans in de Korte Bosstraat. Korneel volgt de kweekschool in Breda en krijgt een aanstelling aan Sint-Franciscus jongensschool aan de Hoogstraat. Zijn hart gaat echter uit naar geschiedenis. Hij studeert, naast zijn werk als onderwijzer, voor de middelbare akte geschiedenis én de opleiding voor wetenschappelijk archiefambtenaar. In de schoolvakanties loopt hij de daarvoor verplichte stages. Wanneer er in 1930 op het archief een part-time functie openvalt wordt hij voor tien uur per week benoemd tot “assistent van de gemeente-secretaris voor archiefzaken”. Hij was hiervoor gevraagd.  In 1941 wordt hij full-time archivaris wat hij blijft tot aan zijn pensionering in 1965.

Het boekje ‘Stad der markiezen’ verscheen in 1949 in de Heemschutserie en presenteerde de geschiedenis van de stad op een toegankelijke wijze

Stimulator

Zijn eerste wapenfeiten heeft hij dan al achter de rug. De verwezenlijking van een bomvrij archiefgebouw aan de Sint-Annastraat (1935)en dat in de crisistijd! Dit zegt veel over de vasthoudendheid en doorzettingsvermogen van Slootmans. Ook de restauratie van het stadhuis en de plaatsing van een carillon in de Peperbus moeten hier genoemd worden. Een belangrijk wapenfeit vormen in 1938 de Markiezaatsfeesten ter viering van 650 jaar Markiezaat van Bergen op Zoom; met als hoogtepunt het bezoek van koningin Wilhelmina. Slootmans is niet alleen de initiator en ontwikkelaar van de vele activiteiten maar ook de organisator. Ondertussen heeft hij hard gewerkt aan het op orde brengen van het archief. Hij heeft een reeks publicaties op zijn naam staan en is ook nog voorzitter van het VVV.

Cor Slootmans als onderwijzer aan de St Francuscusschool op de Hoogstraat

Tomeloze energie

Tien jaar eerder, in 1927 was Slootmans getrouwd met Pieternella (Nel) Roem. Het huwelijk blijft kinderloos. Van Kemenade veronderstelt dat dit mogelijk een van de verklaringen is voor de vele tijd die Slootmans in zijn werk, zijn publicaties en zijn maatschappelijke functies kon steken. Andere verklaringen: zijn betrokkenheid bij Bergen op Zoom en haar geschiedenis, zijn ambities en zijn tomeloze energie. .

Naoorlogse periode

Korneel Slootmans (zie pijl) op de Boerenmaaltijd geschiler door Fons Gieles in 1984. Anton van Duinkerken houdt vanaf de tafel zijn ‘vastenpredikatie’

In de oorlogstijd, het maatschappelijk leven staat dan stil, werkt de archivaris aan zijn eerste belangwekkende uitgave die in 1945 verschijnt: Jan Metten Lippen, zijn familie en zijn stad. Direct na de oorlog raakt hij intensief betrokken bij de eerste en volgende Maria Ommegang, en bij de eerste naoorlogse en daarop volgende vastenavondvieringen. Zijn historische kennis, zijn organisatietalenten en zijn uitgebreid netwerk komen daar goed bij van pas. Aan beide blijft hij jarenlang verbonden. Bij de Stichting Vastenavond zijn de vastenavondkrant en de optocht zijn werkterrein. In het culturele leven is Korneel Slootmans ook op andere terreinen actief: de oprichting van de Bergse Operette Vereniging en de oprichting van het symfonieorkest Jacob Obrecht. Hij wordt bestuurslid van openbare bibliotheek Erasmus, de Stichting Kermissen en Processies, de Stichting Vrienden van het Markiezenhof en de Sint Adelbertusvereniging. Ook was oprichter en bestuurslid van de UTS (later MTS) Antonie Keldermans. Een opsomming die overigens niet compleet is.

Markiezenhof

Bij de oplevering van het gerestaureerde Markiezenhof bood Korneel Slootmans de deurnaald aan. die werd gemaakt door G Kemperman. Afgebeeld is de evangelist Johannes, de patroon van Heer Jan en zijn zoon.

In de jaren vijftig spant hij zich in voor de verwerving van het Markiezenhof voor de gemeente en, wanneer dit in 1958 een feit is, voor de restauratie daarvan. Na zijn pensionering in 1965 blijft hij de bouwvergaderingen bezoeken tot in 1987 het stadspaleis wordt opgeleverd. Slootmans schenkt met zijn echtgenote de deurnaald aan de grote toegangspoort: Sint-Jan de evangelist, patroonheilige van de Van Glymessen. In het begin van de jaren zestig speelt hij een belangrijke rol bij de oprichting van een nieuw ziekenhuis. Waar het oude ziekenhuis (het Algemeen Burger Gasthuis) neutraal was, vond de diepgelovige Slootmans dat het nieuwe de katholieke signatuur diende te krijgen. Een rel, tot in de landelijke pers, was geboren. Slootmans moest bakzeil halen.

Magnum opus

Een van de praalwagens die tijdens de markiezaatsfeesten in 1938 door de stad trokken. Hier in de Stationsstraat hoek Bredasestraat

Al deze maatschappelijke activiteiten beletten Slootmans niet te blijven publiceren. Uiteindelijk heeft hij maar liefst 573 publicaties op zijn naam staan, waaronder negen boeken, talloze tijdschriftartikelen, in memoriams en ingezonden brieven. Bovendien 154 columns in de krant. Van Kemenade memoreert  twee boeken.  Bergen op Zoom, een stad als een huis (1966) waarin hij aan de hand van plattegronden van de stad en de grote monumenten de stadsgeschiedenis beschrijft. Zijn magnum opus is het driedelige werk  De Paas- en Koudemarkten te Bergen op Zoom 1365 – 1565 over de jaarmarkten. Slootmans voltooide dit op 85-jarige leeftijd. Voor zijn vele verdiensten wordt Slootmans geëerd. Hij wordt benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau, tot ereburger van de stad Bergen op Zoom en ontvangt van de paus het Ridderkruis van de Orde van de Heilige Gregorius de Grote. Slootmans overlijdt op 29 februari 1992, zijn echtgenote twee jaar later.

Het carillon dat in 1938 nieuw werd geplaatst. Slootmans wist het uit Duitse handen te redden door ‘aan te tonen’ dat het een middeleeuws carillon betrof (let op de opgegoten teksten op de grootste klokken; ze hadden het kunne weten….). In 1944 is het carillon tijdens de dagen van bevrijding alsnog door oorlogsgeweld vernield.

Ad van den Bulck (verslag) Ad van Loon (afbeeldingen)