Een zilveren avond

Cees Vanwesenbeeck legt uit aan welke eisen de leden van het gilde moesten voldoen

Op dinsdagavond 23 mei 2017 kregen leden van de Geschiedkundige Kring en van Vrienden van het Markiezenhof als (bijna) de eersten de gelegenheid om de zilvertentoonstelling ‘Voorbij ijdelheid’ te bezoeken. Bij de voorinschrijving voor het boek Zilver in Bergen op Zoom konden zij zich ook voor dit ‘special event’ aanmelden. Meer dan honderd mensen hadden van deze gelegenheid gebruik gemaakt. De hofzaal was dan ook nagenoeg volbezet.
Cees Vanwesenbeeck hield een presentatie over hetgeen aan de tentoonstelling en het boek was voorafgegaan. Dat was niet mis. Reizen naar plaatsen in binnen- en buitenland, archiefonderzoek, gesprekken met museumdirecties en privé-verzamelaars van zilver.

Een monstrans tezamen met de bijbehorende ontwerptekening

Het schaapje dat de voorzijde van het boek siert, met op de achtergrond een van de meest bijzondere avondmaalsbekers

Vooral het archiefonderzoek was nodig, om de identiteit van zilveren voorwerpen zo nauwkeurig mogelijk vast te stellen. Daarbij vormen de stadskeuren en meestertekens een leidraad. Maar dan moet je wel over een tabel beschikken wanneer welk stadskeur werd gebruikt, en van wie een meesterteken is. Die tabel bestond helemaal niet voor het Bergse zilver. Speurwerk in allerlei documenten heeft uiteindelijk een betrouwbare lijst opgeleverd waarmee zilveren voorwerpen als Bergs kunnen worden aangewezen, en wie de waarschijnlijke maker was. Deze lijst is (uiteraard) opgenomen in het boek ‘Zilver in en om Bergen op Zoom’. Nog tot vlak vóór dat het boek gedrukt werd, zijn hierin nog correcties aangebracht, omdat uit archiefonderzoek of een zilveren voorwerp toch nog nieuwe informatie tevoorschijn kwam.
Dat wil niet zeggen dat dat nu elk zilveren voorwerp onomstotelijk kan worden geïdentificeerd. Vanwesenbeeck illustreerde aan de hand van de inmiddels beroemde schutterskraag uit Zevenbergen dat deze met een zeer hoge mate van zekerheid aan een Bergse maker kan worden toegewezen. Maar 100 % wordt het nooit. Er zijn bijvoorbeeld suggesties dat de ringkraag nóg ouder zou zijn dan de keuren aangeven, en dat de kraag destijds voor Jan van Bergen (heer van Zevenbergen) is aangepast. Zo blijf je wel bezig natuurlijk. Door het Rijksmuseum wordt overigens nóg een studie naar deze kraag voorbereid, die weer nieuwe inzichten zal aandragen.
Om niet in herhaling te vallen: in de reeks hofzaallezingen heeft  Vanwesenbeeck over dit onderwerp een zeer gedetailleerde presentatie gehouden. Een verslag hiervan vindt u op deze pagina.

Klaas Hielkema vertelt hoe een zilversmid werkt bij het model van de zilverwerkplaats

Direct na deze presentatie gingen de aanwezigen (er was niet eens een koffiepauze ingepland) in twee groepen naar de tentoonstelling. Met Klaas Hielkema en Cees Vanwesenbeeck als gidsen werden zij geattendeerd op de structuur van de tentoonstelling en de vele bijzondere kunstvoorwerpen die hier zijn bijeengebracht. Zelfs is een model van een zilverwerkplaats ingericht, waarin je kunt zien hoe een zilversmid werkt en welke gereedschappen hij gebruikt. Op een andere plaats zijn bij de kunstvoorwerpen de originele ontwerptekeningen getoond. Er is een deel waar vervalste sieraden kunnen worden bekeken. Kortom, om een goed beeld van de deze tentoonstelling te krijgen moet je er zelf geweest zijn. En dat gaat vast niet in één bezoek lukken…… Bovendien is er nog meer zilver tijdens deze tentoonstelling op vier andere locaties ondergebracht. De vele voorwerpen zijn op een zodanige manier gerangschikt en ingedeeld, dat ze samen nóg meer vertellen dan los van elkaar. Zo zijn er 16 verhaallijnen ontstaan waarin met ondersteuning van de tentoon gestelde voorwerpen een bepaalde invalshoek wordt toegelicht.

Cees had het er maar druk mee

Vele bezoekers aan de speciale avond maakten van de gelegenheid gebruik het door hen vooraf bestelde boek ‘Zilver in en om Bergen op Zoom’ in ontvangst te nemen. Dat gaf trouwens nogal wat opstopping bij de entree, maar geschiedenisliefhebbers weten dat sommige dingen tijd vergen. Men accepteerde de hierdoor wat verlate start van de avond als het ‘Bergs kwartierke’. De nieuwe boekeigenaren  kregen nog een extraatje door hun exemplaar door Cees Vanwesenbeeck als een van de twee samenstellers van het boek, te laten signeren. Daar maakten velen (na afloop van de rondleiding) gebruik van. (Het boek is ook gewoon te koop bij boekhandel Quist, Fortuinstraat 24 BoZ)
Resumerend was het een geslaagde avond, die voor velen aanleiding was om één of meer langduriger bezoeken aan de tentoonstelling in de komende maanden te plannen. Dan is er vast ook meer tijd voor een tussentijds hapje en drankje. Want dat kun je wel gebruiken als je enkele uren in het museum doorbrengt.