Hofzaallezing 2016-I: Op zoek naar de Romeinen

20160301 hofzaallezing 1 IMG_9430 bew a
Marco Vermunt legt de zaal uit waar de stadsarcheologen mee bezig zijn, en welke vondsten zij hebben gedaan

Een meer uitgebreid verslag vindt u HIER.

Onder deze prikkelende titel hield stadsarcheoloog drs. Marco Vermunt op 1 maart de eerste Hofzaallezing van 2016 voor een zeer geïnteresseerd publiek. Deze lezing behelsde alleen de laatste 5 jaren, maar wát een hoeveelheid nieuws leverde dit al op. Ofschoon de geschiedenis van de stad niet behoeft te worden herschreven (zoals stadshistoricus Yolande Kortlever hopend tussen wens en vrees opmerkte) wordt deze geschiedenis wel verrijkt, en die van de streek zelfs aanzienlijk verlengd. Het archeologenteam werkt overigens sedert enkele jaren ook voor andere gemeenten, met als voordeel dat er zo meer verband ontstaat tussen ontdekkingen en vondsten op de diverse plaatsen.
Uit opgravingen in Nispen (Essenseweg), op Kijk in de Pot, Koepelstraat en Kloosterstraat blijkt dat dit gebied al sinds de vroege IJzertijd bewoond werd. Zelfs bleek er al in de late IJzertijd  een pottenbakkersindustrie in deze omgeving te hebben bestaan, waarvan de producten zijn ontdekt in een gebied reikend van Noord-Frankrijk tot Holland, en Oostelijk tot Duitsland aan toe. De waterwegen als Schelde, Maas en Rijn boden de mogelijkheid om dit gebied met zwaardere ladingen te bestrijken. Een kaartje in zijn  boek ‘Opgravingen in Bergen op Zoom’ (pg 18) maakt dit zichtbaar.

Opgraving in Nispen toont de wijze waarop het terrein zorgvuldig wordt afgeschaafd. In de zijwanden van het kruis zijn paalsporen te zien. Klik voor een vergroting op de afbeelding.
Opgraving in Nispen toont de wijze waarop het terrein zorgvuldig wordt afgeschaafd. In de zijwanden van het kruis zijn paalsporen te zien. Klik voor een vergroting op de afbeelding.

De huidige bouwactiviteiten op het Nedalco-terrein bieden mede dank zij het verdwijnen van de fabrieksgebouwen de kans om (eindelijk) meer te weten te komen van de ontstaansgeschiedenis van de Bergse haven. Ondanks intensieve bouwactiviteiten door industrie, maar ook bij de aanleg van de vesting van Menno van Coehoorn en nog daar vóór aangelegde versterkingen en grachten blijkt er toch nog een stukje grond dat vanaf de 13e eeuw onaangetast is. Althans, een stuk onder de oppervlakte. Het stukje grond achter het groot Arsenaal dat eerder bekend stond als ‘op de Wele’ en later als ‘Helstede’ blijkt zeer oude sporen van bewoning te bevatten. Zo werden sporen van een huis en zelfs een stukje middeleeuws wegdek gevonden op een diepte van 2 meter, en op een diepte van 5 meter een walkant bestaande uit een turfstapeling met 13e eeuwse potscherven als fundering. (oudere Bergenaren zullen de naam ‘Helstede’ nog herkennen als een scheepswerf in de jaren ’70 van de vorige eeuw, wat een revival is van de naam van een scheepswerf die in de middeleeuwen op die plek gevestigd was)

Een deels uitgegraven middeleeuws straatje dat opmerkelijk genoeg ligt in het verlengde van de huidige NZ Haven.
Een deels uitgegraven middeleeuws straatje dat opmerkelijk genoeg ligt in het verlengde van de huidige NZ Haven.

Ook werden er meer resten van de vesting teruggevonden dan door de intensieve bebouwing door de industrie voor mogelijk werd gehouden: de muur van het bastion Gadellière die altijd al langs het Smitsvest zichtbaar was, blijkt nog een heel eind door te lopen tot bijna achter het Arsenaal, en van de zgn tenaille van Dun, op de hoek van de haveningang, is ook een belangrijk stuk muur teruggevonden. Op luchtopnames van Google is thans trouwens ook de muur van de zuidelijke haveningang langs Beckaf I blootgelegd. Op Bingmaps is een wat eerdere fase te zien waarop de sloopactiviteiten nog gaande zijn.
De huidige woningbouwplannen Scheldevesting houden rekening met de aanwezigheid van deze relicten, en proberen zelfs veel ervan zichtbaar te maken. Inmiddels wordt het muurwerk van Gadellière in een leerlingproject gerestaureerd. In de Bergen op Zoomse Bode van 2 maart j.l. is hier meer over te vinden. Overigens worden in dit project ook oudere toponiemen in de straatnamen gebruikt.

Meer lezen?

Een compleet en meer gedetailleerd verslag van deze lezing zou te groot zijn voor deze website. U kunt het bestand hier downloaden en wellicht op een wat gemakkelijker manier doorlezen.

Vergelijkbare berichten

  • Twaalfde geschiedenisquiz

    De jaarlijkse geschiedenisquiz (de twaalfde editie alweer) bracht met nieuwe vragen, ook een verrassing doordat twee nieuw aantredende teams de eerste twee plaatsen wegkaapten. Zoals gebruikelijk wonnen alle deelnemers omdat ze van de vragen ook weer van alles opstaken.

  • Nóg een ‘Aerdig Geback’

    Het herstel van de Waterschans aan het eind van het ‘havenkanaal’ is in volle gang. Een aantal foto’s en een vogelvluchtfilmpje laten u zien wat het gaat worden.

  • Hofzaallezingen 2018

    De hofzaallezingen komen er weer aan. Er zijn nog kaarten verkrijgbaar. Wacht echter niet tot het laatste moment!

  • Verslag van de excursie naar de Quirinuskerk

    Tijdens de stadsexcursie op zondagmorgen vertelden de inleiders over historie van de kerk, herkomst van het monumentaal meubilair en het noodzakelijke herstel dat thans gaande is om het gebouw voor verval te behoeden. Een openbaring.

  • Lof der zwakheid; Hofzaallezing 2018-IV

    In de vierde hofzaallezing van 2018 wordt Van Duinkerken nader belicht vanuit het in 2000 uitgevoerde promotieonderzoek van de inleider. Anton van Duinkerken was een der veelzijdigste en meest begaafde woordvoerders van het katholiek levensbesef en het christelijk humanisme in Nederland. In de inleiding wordt één aspect van Van Duinkerken (de literatuurcriticus) besproken.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *