Pandemie: niets nieuws onder de zon

Quarantaine voorschriften uit de middeleeuwen wijken niet zoveel af van vandaag

De (thans bekende) geschiedenis spreekt al over een ‘pest van Antonius’ in 165-180, maar dat was waarschijnlijk een andere ziekte dan wat we nu onder de Pest verstaan. De laatste werd ‘geimporteerd’ langs de handelskaravanen naar het Verre Oosten. Een hele opsomming van pandemieen vindt u in Wikipedia: pandemie Of en wanneer er ook dergelijke rampen hebben plaatsgevonden vóór het begin van onze jaartelling is niet verder nagegaan, maar verondersteld mag worden dat die er toen ook waren. Ook kwamen/ komen meer ‘plaatselijke’ epidemieën voor; zo is de Indiaanse bevolking van Zuid-Amerika nagenoeg uitgeroeid door ziekten die de Europese schepen met zich meebrachten.
Spaans
Het mag merkwaardig worden genoemd dat de Pest meer bekendheid ‘geniet’ dan de Spaanse griep die aan het eind van de Eerste Wereldoorlog veel meer slachtoffers eiste. Meer dan de oorlogsfronten zelfs. Wellicht omdat het toen ondanks de aantallen niet om een derde van de totale bevolking ging zoals tijdens de Pest. ook duurde deze pandemie vrij kort: twee jaar tegenover pakweg 500 jaar van de Pest. En de Grote Oorlog zelf vestigde de aandacht op andere zaken. Mogelijk dat de uitdrukking ‘hij/zij heeft het spaans benauwd’ hier nog wel aan herinnert, al zijn er in het Nederlands idioom meer termen die met ‘spaans’ verwijzen naar de Tachtigjarige Oorlog.
Recenter  
Pandemieen die de ouderen onder ons zelf hebben meegemaakt hadden minder impact, omdat ze enerzijds wat minder kwaadaardig waren maar ook tijdig werden ingeperkt.
In 1957 waas er de A-griep, in 1968 de Hongkong-griep, 2009 de Mexicaanse of varkens-griep en nu dus het Coronavirus. Merk op dat er thans niet meer van een ‘griep’ wordt gesproken, maar de ziekteverwekker zelf als aanduiding van de pandemie wordt gebruikt.
Wie meent dat de huidige quarantaine maatregelen iets nieuws zijn, moet eens kijken in de Ordonnatie die de stad Gouda in 1666 uitvaardigde. U vindt deze via de koppeling hier onder. Gewoon op de afbeelding tikken werkt ook.
Humoren
De geneeskunde in de Middeleeuwen was gebaseerd op een eeuwenoude filosofie: de Humorenleer. De geneeswijzen werden dan ook vanuit deze filosofie ontwikkeld en verklaard. De beschrijvingen komen ons tegenwoordig soms ‘verwarrend’ over, ofschoon er met de gebruikte middelen kennelijk toch resultaat werd geboekt.

Cellebroeder Jan vander Linden uit Antwerpen had reputatie als geneesheer

In Bergen op Zoom waren de Cellebroeders belast met de zorg voor de patienten. Een interessant artikel in de Waterschans van 2001 ‘Onder de zoden‘ door Marco Vermunt kunt u hier meer over vinden.
De zorg die de Cellebroeders in Antwerpen boden zal weinig hebben afgeweken van die in het Bergse. Van de Antwerpse Cellebroeder Jan van der Linden bestaat een publicatie waarin u een indruk krijgt hoe de ziekenzorg in die tijd plaatsvond. Hij geeft ook vele recepten voor de bereiding van geneesmiddelen.

Haal dit boek op (pdf)

Haal de Goudse ordonnatie op (pdf)