Excursie in het Markiezenhof

Eén penant tussen de ramen is breder dan de andere. En links naast de regenpijp zie je geen natuurstenen hoekversterkingen.

Als cursist aan de School voor Geschiedenis geniet je voordelen die je als gewone inwoner of bezoeker van de stad ontgaan. Zo mochten de deelnemers aan de module Markiezenhof een kijkje nemen in voor het publiek niet toegankelijke ruimten van dit gebouwencomplex

Kijken met kennis
Met een gids als Jan Weyts leer je de ogen pas openen voor aspecten van het stadspaleis die je gewoon van buitenaf en binnen in de voor het publiek toegankelijke ruimten kan ontdekken. Je moet wel weten waar je op moet letten…..!
Is u bijvoorbeeld ooit opgevallen dat er tussen ramen van de zaal boven de hofzaal een penant (muurvlak) van een afwijkende breedte zit?

Achter de kleine raampjes in de hoek gingen de privaten schuil van de daar gelegen appartementen. Merk op dat ze niet recht boven elkaar zitten.

En dat er aan het einde van de buitenmuur van de hofzaal merkwaardig genoeg geen hardstenen hoekblokken tussen het metselwerk zitten? Toch is de erop aansluitende muur, waar de ingang (niet die met het baldakijn) in zit, later aangebracht.

Plee
En die kleine raampjes die je vanaf de binnenplaats ziet, wat ging daar achter schuil? Sja, ook markiezen en hun gasten moesten hun dagelijkse behoeften ergens kwijt. Daarvoor waren de privaten, die op de diverse etages (bijna….!) boven elkaar waren geplaatst. Zo viel wat met kwijt wilde, omlaag naar de begane grond.

Dergelijke merkwaardige fenomenen worden door Jan Weyts duidelijk uitgelegd. De archieven bieden volop informatie over de verbouwingen, uitbreidingen en herstellingen die in de loop der (heeren-)tijd plaatsvonden. Je leert als het ware een gebouw ‘lezen’.
Bewaard
En ondanks (of wellicht dankzij)  dat het gebouwencomplex na de tijd van de markiezen voornamelijk als militair hospitaal en manschappenkazerne is gebruikt, is heel veel bewaard gebleven.. Weliswaar werden stenen trappen vervangen door houten, en werden muren uit- of doorgebroken. Plafonds of voorzet wanden werden geplaatst om het gebouw voor het leger bewoonbaar te maken. Dat heeft veel voor het heden bewaard.Bij de restauratie die begon in de zestiger jaren van de vorige eeuw is veel oorspronkelijks weer tevoorschijn gebracht. zo is de beschildering van het balkenplafond boven dit artikel nog origineel uit de markiezentijd. Het bevindt zich in de ruimte achter de ingang aan de binnenplaats. De enige originele beschildering trouwens, andere zijn uit sporen terug samengesteld of gekopieerd van andere historische gebouwen. Bij de restauratie werden ook verdwenen zaken (zoals enkele traptorens) weer teruggebracht. Een methode die in de huidige wijze van restaureren niet meer zou plaatsvinden.

Wat ooit een parketvloer was, leeft voort als fraasi plafond

Afijn, bezoek het Markiezenhof en overtuig u zelf dat het hier om een wel heel bijzonder stadspaleis gaat.

Hergebruik
Interessant is ook dat veel materalen bij de restauratie zijn hergebruikt. Zo is een (versleten) parketvloer in visgraatmotief nu getransformeerd tot een plafond in de bovenetage van het gebouw van de achterzijde van de grote binnenplaats. En wist u dat het gewelf in de huidige kapel oorspronkelijk slechts bedoeld was om het daarin aanwezige archief van de markies brandvrij op te bergen? De kelder onder de archiefruimte bevatte nog een bijzonderheid. Omdat een gewelf over de volle breedte van het gebouw waarschijnlijk onvoldoende draagkracht zou hebben, is daar een zware centrale kolom met daardoor vrij kleine gewelven gebouwd.

De zware ondersteuning onder de archiefruimte (thans kapel)

 

Oudere funderingen

Bijzonder bij deze excursie voor de cursisten is dat je ook verneemt hoe het gebouw werd bewoond en waarvoor bepaalde ruimten dienden. Hoe het in de loop der jaren is uitgebreid, en dat sommige kelders en funderingen eigenlijk tot een nog oudere bebouwing behoorden.
Een stenen boogje in een verder gesloten muur is een bewijs dat er eerder op zo’n plek een raam of deur zat. Ook blijkt dat uit een wat afwijkend metselwerk in de weer gesloten ruimte. Zulke aanpassingen vloeiden voort uit een andere inrichting van de achterliggende ruimte, of uit het aanbrengen van een (nieuw) bouwwerk op die plaats.

Een raadselachtig object in een kelder. Een zinloze trap die eindigt tegen het gewelf? Een stiekeme troon? Een snijtafel met opstapjes? Wie het weet mag het zeggen.

Uniek voor dergelijke gebouwen is dat in het Markiezenhof, anders dan in de meeste ander europese paleizen, nagenoeg alle bijgebouwen bewaard zijn gebleven. Het zou bij wijze van spreken zó weer als woning in gebruik kunnen worden genomen. Alleen de stallen zijn er niet meer.  Ook zijn de plees bij de restauratie niet teruggebracht Nou ja, vooruit dan maar.

School
Als je dan ook weet dat de cursisten twee boeiende informatieavonden mét een omvangrijke syllabus over dit zeer bijzondere stadspaleis hadden ontvangen,

is de verleiding groot om ook deze module van de School voor Geschiedenis te volgen. Gelijk hebt u, maar eerst de twee eerste cursusjaren volgen! U wordt er alleen maar enthousiaster van.

De indrukwekkende dakconstructie van het poortgebouw stamt uit de middeleeuwen, en kraakt nog steeds geheimzinnig. Je zult zo’n kantoorruimte hebben!

Vergelijkbare berichten

  • Twee nieuwe bestuursleden in ALV

    Twee bestuursleden traden af omdat hun termijn er op zat, twee nieuwe traden aan. Plus een lezing over het Groot Arsenaal

  • Expeditie Zuiderwaterlinie biedt opnieuw vijf wandelingen

    Op zaterdag 21 september kun je meewandelen in Wouw. Je komt onder andere langs het Kasteel van Wouw, ooit een groots kasteel dat vanwege haar strategische positie een belangrijke rol speelde tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Maar er is meer, op verschillende data.

  • Jubileumjaar officieel afgesloten

    Ofschoon het jaar nog een stukje te gaan heeft, heeft de Geschiedkundige Kring de serie jubileum-evenementen afgesloten met een drukbezochte feestelijke bijeenkomst, waar ook de nieuwste publicatie ‘Bergen in Brokken’ te doop werd gehouden.

  • Agenda algemene ledenvergadering 2025

    Op woensdagavond 2 april 2025 zal de ALV plaatsvinden in het Groot Arsenaal. Zoals gewoonlijk met lezing na de pauze.

  • Kaddish voor Corrie van den Boom

    Ter herdenking van de op 8 maart 2015 overleden Corrie van den Boom-Geers werd in de hofzaal Kaddish voor haar gezegd door de voorzitter van de Bredase synagoge, Philip Soesan. Deze plechtigheid ging vooraf aan een lezing over de geschiedenis van de Joodse families uit Bergen op Zoom.

  • Vooraankondiging Geschiedenisquiz 2016

    Op vrijdagavond 15 april 2016 zal de twaalfde Geschiedenisquiz van de Geschiedkundige Kring worden gespeeld in de theaterzaal van ’s Rijks.